Nico Mulder schreef op 03-04-2023   Gemiddelde score: Totale score: 10 sterren

Noodlanding Marken
Dit verhaal begint in oktober 1989. Ad van Iersel, verwoed ansichtkaartenverzamelaar (verzamelaars zélf spreken liever van prentbriefkaarten!), komt in het bezit van drie verschillende kaarten, waarop een vliegtuig staat afgebeeld met daaronder op elke kaart ‘Noodlanding, Marken’. Hoewel hij meer gefocust is op ‘fake-flyers’ d.w.z. oude kaarten met ingetekende vliegtuigjes (gefotoshopt zouden we nu zeggen) intrigeren de kaarten hem en wil hij er meer van weten.
Als medewerker aan de TU Eindhoven gaat hij mathematisch te werk en probeert hij uit het ongerijmde te bewijzen welke foto het eerst is genomen. Alle mogelijkheden worden uit de kast gehaald. De stand van de zon, de stand van de camera, de mensen om het toestel heen. Maar de geopperde mogelijkheden en de daarbij gehanteerde interpretaties roepen meer vragen op dan antwoorden. Van Iersel denkt zelfs aan een in scène gezette oefening ‘het brengen van een vliegtuig over een sloot na een noodlanding’. In augustus 1990 bezoekt hij Marken en loopt daar een ooggetuige tegen het lijf. Bakker Jan Schouten, toentertijd 83 jaar oud en nog in klederdracht, herinnert zich het voorval. Het was een echte noodlanding en de zittende man op één van de foto’s is zelfs zijn opa, de ‘ouwe’ Jan Schouten, die voor het eerst van zijn leven een vliegtuig van dichtbij ziet. Jonge Jan van 83 denkt dat hij 16 jaar is als het vliegtuig tijdens het grasmaaien net over zijn hoofd landt. ’t Zal dus ergens in 1923 zijn beslag gehad hebben… Interessant is het om Schouten te horen vertellen dat de machine, na demontage van vleugels en staart, op een zolderschuit is gesjord, waarna de motor van het vliegtuig is gestart om zo als een soort hovercraft het eiland Marken te verlaten voor het vasteland. Fictie of waarheid? Dat zal na ruim 80 jaar wel niet meer te verifiëren zijn. Een lustig draaiende motor na een gedwongen noodlanding lijkt mij op z’n minst vreemd. Ook na het bezoek aan Marken en het maken van foto’s vanaf de vermeende landingsplaats blijven er vragen te over. Zelfs na 32 pagina’s neergepende veronderstellingen en aannames. Dankzij een vliegtuigspotter komt van Iersel wel op de hoogte van het type vliegtuig. De ‘527’ blijkt een Fokker C-1 te zijn, voorzien van een BMW 185 motor en behorende aan de Luchtvaartafdeeling. Een militaire kist dus. Maar hij blijft zich afvragen wat er precies is gebeurd, wie de piloot was en of het wel een echte noodlanding is geweest en geen ‘oefening’.
Toevallig ben ook ik in het bezit van de drie genoemde kaarten. Het moet toch niet al te moeilijk zijn om dit raadsel op te lossen? Er is zoveel know-how in Nederland op luchtvaart historisch gebied. Een mailtje naar Herman Dekker (Luchtvaartarchief -civiel) brengt me naar Frits Gerdessen ( -militair) en via hem komt de meest essentiële info boven water. Theodorus Hermanus Johannes Coppers, luitenant vlieger, blijkt op 2 september 1929 de noodlanding te hebben gemaakt. Met waarnemer Schotman maakt hij een fotovlucht van Rotterdam via IJmuiden naar Schiphol, maar belandt uiteindelijk na drie kwartier vliegen in de Marker wei. En dan begint het echte speurwerk. Heeft Coppers nazaten? Is er een familiealbum met kiekjes uit die tijd? Er schijnen maar 145 mensen met de naam Coppers in Nederland te wonen.
Ik traceer er 14 in het zuidoosten des lands en stuur 14 briefjes. Geen beet. Hierna probeer ik het telefonisch en bel een 20-tal mensen met die naam in zuidwest Nederland op. Weer geen beet. Wel geïnteresseerde mensen. In juli 2010 (20 jaar na de inspanningen van Van Iersel) besluit ik ook voet op Marken te zetten. Tenslotte is het geen eiland meer. Al vragend kom ik bij de op één na oudste inwoner van Marken terecht, mevrouw Sijtje Zeeman-Zeeman. Zij excuseert zich en zet snel haar hulletje op om er netjes uit te zien. Jammer genoeg is ze meer met het zingen van oude Marker schlagers bezig dan met mijn noodlanding. Maar dan heb ik beet! Ik ontmoet mevrouw Luutje Teerhuis-Kes, de alleroudste inwoner van Marken, ze is van 25 september 1916. En deze drieënnegentig jarige herkent de foto’s die ik haar laat zien. Naast ‘ouwe’ Jan Schouten op de voorgrond ziet ze ook zichzelf terug! Het vierde meisje van links, dat zich buigt, is zijzelf. De meisjes die uitgelopen zijn om het vliegtuig te bekijken zitten in de 8ste klas en zijn in het speelkwartier het wonder gaan bekijken. Ze zijn niet op tijd terug in de klas en krijgen straf. Na ruim 80 jaar dus alsnog een ooggetuige ontmoet! Maar die kent natuurlijk niet de achtergrond van de noodlanding, laat staan iets over de bestuurder.
Uiteindelijk kom ik in het Nederlands Instituut voor Militaire Historie terecht. Weggemoffeld in de Alexander Kazerne te Den Haag. En daar vallen alle puzzelstukjes in elkaar. Theo of Thomas (daar zijn de papieren het niet over eens), doch in ieder geval Th. H. J. Coppers is geboren op 9 augustus 1906 te Den Haag en overleden op 4 januari 1940. Het voorvliegen van een Koolhoven FK-56 (de ‘81’) te Pernis wordt hem fataal. Zijn echtgenote is M.L.B. Coppers-Wilbers en zij is kinderloos overleden op 1 juni 1980. Vandaar dat een zoektocht naar nazaten Coppers gedoemd is te mislukken. Ik leg me erbij neer. Alhoewel… er loopt misschien nog een (smal)spoortje naar Noorwegen. Naast allerlei persoonlijke gegevens kom ik zijn logboeken tegen. Even bladeren naar september 1929. Warempel! Daar staat het. Heel droog: 2 september 1929 noodlanding Marken. Passagier: Schotman. En een regel daarboven omcirkeld: ’15 augustus 1929 Militair Brevet’ met een zelfgetekende wing. De eerste vlucht met zijn militair brevet op zak eindigt dus op Marken.
Er zijn meer militaire escapades bekend van deze militair. Zo werpt hij op 10 februari 1933 van een Dornier D0-15 ‘Wal’ vliegboot (de D11) een bom op de kruiser ‘De Zeven Provinciën’, die in de wateren rond Sumatra vaart en waarop muiterij is uitgebroken. De welgemikte bom van 50 kilo kost 23 muiters het leven en stopt de ongeregeldheden. De vraag opzet of per ongeluk maakt dat hij de Marine Luchtvaart Dienst verlaat en testvlieger wordt bij Koolhoven. En zoals reeds gememoreerd stapt hij op 34-jarige leeftijd te laat uit zijn cockpit van de ‘81’. Zijn parachute komt niet tot ontplooiing. In Marken hebben ze gelukkig de ansichtkaarten van de noodlanding nog. Wat is er met de ‘527’ gebeurd? Die wordt op 28 maart 1936 ‘geciviliseerd’ en krijgt de registratie PH-APL. Het toestel komt in handen van ene Dekker. Op 15 april 1937 wordt de registratie gereserveerd voor Syndicaat Dekker’s Octrooien te Den Haag en op 18 mei 1940 wordt de machine door de Luftwaffe in beslag genomen en afgevoerd naar Duitsland. Inderdaad met al die fietsen.
© Nico Mulder
Met dank aan:
Ad van Iersel
Herman Dekker
Frits Gerdessen
NIMH
Naschrift: Om de exacte landingsplaats te pinpointen zet ik een half jaar na mijn eerste bezoek wederom voet op het voormalige eiland. O ironie, het is de dag waarop Luutje Teerhuis-Kes wordt begraven. Samen met de voorzitter van het Marker Historisch Museum, Piet Korstman, wandel ik naar de plek waar de ‘527’ Marken op 2 september 1929 kuste. Er staan nu huizen; de uitbreiding Minneweg, voormalig schelpenpad van de Kerkbuurt naar de Zuiderzee. De barmsloot, waar de Fokker overheen is getransporteerd, ligt er nog steeds. En dat bruggetje over de sloot is een nieuwerwetse versie van de brug in 1929…
Dit artikel is in maart 2011 gepubliceerd in het Luchtvaartblad ‘All Clear’.